Ειδική διαπαιδαγώγηση

Η ειδική διαπαιδαγώγηση αποτελεί σχεδιασμένη παρέμβαση και αποκατάσταση σε δυσκολίες μάθησης του παιδιού και του εφήβου και πλαισιώνει τους τομείς της αντίληψης, πρόσληψης, έκφρασης της επικοινωνίας, αναπτύσσει στρατηγικές διαχείρησης συμπεριφοράς και τις κοινωνικές και εδραιώνει τις εκπαιδευτικές δεξιότητες του ατόμου όπως η γραφή, η ανάγνωση, η αριθμητική κ.α.

Η ειδική διαπαιδαγώγηση είναι η παιδαγωγική παρέμβαση σε παιδιά με μαθησιακές ή αναπτυξιακές δυσκολίες, η οποία προσαρμόζεται ανάλογα με τις ανάγκες κάθε παιδιού. Τέτοιες δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίζει ένα παιδί είναι η δυσλεξία, η δυσορθογραφία, η δυσκολία στην οργάνωση του προφορικού ή γραπτού λόγου, οι δυσκολίες στην ανάγνωση και τη γραφή, η δυσαριθμησία, η διάσπαση ελλειμματικής προσοχής με ή χωρίς υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ), η νοητική καθυστέρηση, οι διαταραχές λόγου, ο αυτισμός ή το σύνδρομο Asperger κ.ά.

Στόχος είναι η παρέμβαση ώστε να προετοιμαστεί το παιδί για την ένταξή του στο σχολικό περιβάλλον καθώς και να υποστηριχθεί καθ’ όλη την διάρκεια της σχολικής του εκπαίδευσης. Επίσης βασικός άξονας  της ειδικής διαπαιδαγώγησης είναι η ενεργοποίηση και ο εμπλουτισμός των γνωστικών λειτουργιών του παιδιού (λογική σκέψη, αντίληψη, συγκέντρωση, προσοχή, μνήμη, προφορική και γραπτή έκφραση κ.λ.π.), η ποιοτική ανάγνωση και κατανόηση ενός κειμένου, η απόκτηση δεξιοτήτων για κοινωνική ανταπόκριση και η βελτίωση της ικανότητας συγκέντρωσης και προσοχής.

Η ειδική διαπαιδαγώγηση δρα εκπαιδευτικά και θεραπευτικά μέσα από ατομικές ή ομαδικές συνεδρίες σε παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας και σε έφηβους. Τα υλικά που μπορεί να χρησιμοποιηθούν κατά τη θεραπευτική διαδικασία είναι ασκήσεις ανάγνωσης και γραφής, εκπαιδευτικές κάρτες, τεχνικές συγκέντρωσης και κατανόησης, παιχνίδι ρόλων και εκπαιδευτικό λογισμικό μέσω ηλεκτρονικών μέσων.

Μουσικοκινητική Αγωγή

Μέσα από έρευνες έχουν φανεί τα ευεργετικά αποτελέσματα που έχει η ειδική χρήση της μουσικής, σε παιδιά με διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές, όπως ο αυτισμός. Η έμφυτη ικανότητα του ανθρώπου να ανταποκρίνεται στην μουσική αποτελεί ένα κίνητρο, το οποίο μπορεί να δράσει ολιστικά και παρεμβατικά.

Τόσο μέσα απ’ την απλή ακρόαση μουσικής, όσο κυρίως μέσα από διαδραστικά μουσικά παιχνίδια και δραστηριότητες, το πρόγραμμα μουσικής στοχεύει:

•Στην επικοινωνία και την κοινωνικότητα.
• Στη δημιουργική έκφραση.
• Στη καλλιέργεια της προσοχής, της ικανότητας συγκέντρωσης και μνήμης.
• Στην ανάπτυξη του λόγου, ενθαρρύνοντας το άτομο να χρησιμοποιεί τη φωνή του ως μέσο έκφρασης.
• Στην ανάπτυξη αυτοεκτίμησης και πρωτοβουλίας.
• Στη βελτίωση της ποιότητα ζωής.
• Στην οικειότητα και τη χαλάρωση.

Εργοθεραπεία

Η εργοθεραπεία είναι η επιστήμη που απώτερο σκοπό της έχει την βελτίωση της λειτουργικότητας και την προώθηση της ανάπτυξης των παιδιών, μέσα από την χρησιμοποίηση του παιχνιδιού και των σκόπιμων δραστηριοτήτων (ΑΟΤΑ, 1976).

Η παιδιατρική εργοθεραπεία συγκεκριμένα, συμβάλλει στη βελτίωση της ανάπτυξης και στην προώθηση της λειτουργικότητας,της ανάπτυξης των παιδιών,μέσα απο το παιχνίδι και σκόπιμες δραστηριότητες.Η παιδιατρική εργοθεραπεία ασχολείται με την αποκατάσταση δυσκολιών στους παρακάτω τομείς:  α) αισθητηριακός τομέας, β) κινητικός τομέας, γ) τομείς καθημερινής ζωής δ) συμπεριφορά ,ε )γνωστικές και αντιληπτικές λειτουργίες.

Η παρέμβαση στον  κινητικό τομέα αφορά παιδιά που:

• Υπολείπονται στα στάδια της κινητικής εξέλιξης
• Εμφανίζονται αδέξια σε δραστηριότητες αδρής κίνησης
• Έχουν δυσκολίες στην ισορροπία τους και πέφτουν εύκολα
• Έχουν φτωχή στάση του σώματος
• Έχουν φτωχό έλεγχο σε λεπτές κινήσεις, δυσκολία να χειριστούν  μικρά αντικείμενα, να κρατήσουν σωστά το μολύβι ή να κόψουν με ψαλίδι
• Δυσκολεύονται να οργανώσουν το σώμα τους και τις κινήσεις τους στον χώρο.
• Έχουν δυσκολία στον οπτικοκινητικό και αμφίπλευρο συντονισμό τους
• Δυσκολεύονται να γράψουν, έχουν άσχημο γραφικό χαρακτήρα, κάνουν πολύ μεγάλα ή πολύ μικρά γράμματα, δεν τηρούν σωστές αποστάσεις μεταξύ των γραφημάτων

Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζονται στο κομμάτι της γραφοκινητικότητας, αφορούν τα παρακάτω:

• Στη σύλληψη και τον έλεγχο του μολυβιού
• Στον έλεγχο του καρπού, του αντιβραχίου και της ωμικής ζώνης
• Στο σχεδιασμό κίνησης των δακτύλων
• Στη θέση, στη σταθερότητα και στη δύναμη των δακτύλων
• Στην αντιγραφή γραφημάτων και σχεδίων
• Στον προσανατολισμού του χώρου και στην εγκατάσταση της σωστής κατευθυντικότητας
• Στις δεξιότητες οπτικής αντίληψης και παρατηρητικότητας
• Στην ταχύτητα και ακρίβεια της γραφής

Η παρέμβαση σε δυσκολίες του αισθητηριακού τομέα, αναφέρεται σε παιδιά που:

• Δείχνουν υπερβολική ευαισθησία στο άγγιγμα, σε ήχους ή και θορύβους
• Προτιμούν η αποφεύγουν συστηματικά συγκεκριμένες υφές ή φαγητά / τροφές.
• Αποφεύγουν δραστηριότητες καθημερινής περιποίησης όπως
  χτένισμα ή βούρτσισμα δοντιών
• Αποφεύγουν παιχνίδια που απαιτούν έντονη κινητική δραστηριοποίηση, δεν τους αρέσει η παιδική χαρά και ενδεχομένως φοβούνται υπερβολικά μήπως πέσουν.

Δεξιότητες καθημερινής ζωής, όπως:

• Δυσκολεύονται σε δραστηριότητες αυτοεξυπηρέτησης (π.χ. σίτιση, ένδυση, υπόδυση, εκπαίδευσης τουαλέτας)

Στο συμπεριφορικό τομέααφορά παιδιά που:

• Έχουν διάσπαση προσοχής και μικρό χρόνο συγκέντρωσης.
• Παρουσιάζουν υπερκινητικότητα.
• Έχουν χαμηλή αντοχή στην ματαίωση.

Τέλος, ότι αφορά τον γνωστικό και αντιληπτικό τομέα, αντιμετωπίζονται δυσκολίες:

• Φτωχή οπτική, ακουστική και λεκτική μνήμη
• Αντίληψης χρωμάτων, σχημάτων και χρήσης καθημερινών αντικειμένων
• Χωρικού και χρονικού προσανατολισμού
• Οπτικής αντίληψης
• Εκμάθησης δεξιοτήτων
• Οργάνωσης λογικής σκέψης

Η εργοθεραπεία βλέπει μια ολιστική πλευρά στα άτομα και γι’αυτό, όπως έχουμε δει και πιο πάνω, παρεμβαίνει σε ένα ευρύ φάρμα τομέων και πιο συγκεκριμένα δεξιοτήτων. Πιο κάτω παρουσιάζονται οι τομείς λειτουργικότηταςσε ένα παιδί που παρεμβαίνει η εργοθεραπεία:

Στο γνωστικό-αντιληπτικό τομέα περιλαμβάνεται η διάρκεια συγκέντρωσης-προσοχής, η οργάνωση, ο χωροχρονικός προσανατολισμός, η κατανόηση, η μνήμη, η μίμηση, οι εκφραστικές και εκτελεστικές ικανότητες, η ανάπτυξη ικανοτήτων, δεξιοτήτων και εννοιών, η οπτική και ακουστική αντίληψη και τέλος ο προσανατολισμός στο χώρο και στο χρόνο.

Η αδρή κινητικότητα συμπεριλαμβάνει τον συντονισμό των άνω και κάτω άκρων, την ισορροπία, την ενδυνάμωση αλλά και την χαλάρωση, την οπτικοκινητική οργάνωση, και τον στασικό έλεγχος.

Λεπτή κινητικότητα είναι ο τομέας υπεύθυνος για την λαβή, έλεγχο και χειρισμό μολυβιού αλλά και άλλων μικρών αντικειμένων, την ικανότητα να χρησιμοποιεί το ψαλίδι, τον γραφοκινητικό συντονισμό, τον οπτικοκινητικός και αμφίπλευρο συντονισμό.

Η βλεμματική επαφή, προσαρμοστικότητα και επικοινωνία, η κοινωνική ανταπόκριση, η συναισθηματική επαφή και οι δεξιότητες αλληλεπίδρασης, κατατάσσονται στις κοινωνικές δεξιότητες όπως επίσης και το κοινωνικό παιχνίδι η διάθεση να μοιράζεται πράγματα, η ανάπτυξη εικόνας εαυτού, και η αυτοεκτίμηση.

Οι δραστηριότητες της καθημερινής ζωής αναφέρονται στην ένδυση και απόδυση ρούχων και παπουτσιών, στην σίτιση. στο μπάνιο όπου αναλύονται και τεχνικές για τους γονείς και στην προσωπική υγιεινή , όπως τουαλέτα, περιποίηση μαλλιών και δοντιών.

  Αισθητηριακές δεξιότητες είναι αυτές που είναι αναγκαίες για την αισθητηριακή ολοκλήρωση. Η αισθητηριακή ολοκλήρωση είναι μια φυσιολογική νευρολογική διαδικασία μέσω της οποίας ο εγκέφαλος οργανώνει κατάλληλα τις αισθητηριακές πληροφορίες από το περιβάλλον μέσα από την οργάνωση και τον συντονισμό των αισθητηριακών συστημάτων (αιθουσαίο, ιδιοδεκτικό, απτικό, ακουστικό σύστημα και οπτικό σύστημα).

Τέλος οι εργοθεραπευτές είναι ειδικευμένοι για να κάνουν επιλογές και να εκπαιδεύουν τους ασθενείς για βοηθητική τεχνολογία, σχολικού εξοπλισμού αλλά και για προσαρμογές στην αίθουσα διδασκαλίας και του σπιτιού, όπως επίσης και να κατασκευάζουν νάρθηκες. Είναι επίσης καθήκον τους να συμβουλεύουν τους γονείς και τους φροντιστές των ασθενών.

Πως καταλαβαίνουμε πότε ένα παιδί χρειάζεται εργοθεραπευτική παρέμβαση;

Κάποια από τα σημάδια είναι:

• Είναι αδέξιο, σκοντάφτει σε εμπόδια, δεν έχει καλή ισορροπία και πέφτει συχνά, έχει φτωχή στάση σώματος.
• Δυσκολεύεται να χειριστεί μικρά αντικείμενα, να κρατήσει το μολύβι, να κόψει με ψαλίδι, να σχηματίσει γράμματα, να ζωγραφίσει σε πλαίσιο, να αντιγράψει σχήματα-γραμμές.
• Αποφεύγει δραστηριότητες καθημερινής περιποίησης , όπως χτένισμα, βούρτσισμα δοντιών, συγκεκριμένα είδη υφασμάτων, είναι υπερευαίσθητο/υποευαίσθητο σε άγγιγμα, γεύσεις, θορύβους.
• Δυσκολίες στην ένδυση, να κουμπωθεί ή να δέσει τα κορδόνια του, να φάει μόνος του ή να πάει μόνος του τουαλέτα.
• Δεν μπορεί να μιμηθεί τις κινήσεις κάποιου άλλου και δεν συμμετέχει σε συμβολικό παιχνίδι.
•  Δυσκολία στο να κατανοήσει την δομή και το νόημα ενός παιχνιδιού, έχει μειωμένη συγκέντρωση και δυσκολεύεται να ακολουθήσει σύνθετες εντολές.
• Φτωχή οπτική, ακουστική, λεκτική μνήμη και δυσκολία εκμάθηση καινούργιων δεξιοτήτων και εννοιών.
• Δυσκολεύεται να κατακτήσει ποσοτικές, χρονικές και προμαθητικές έννοιες.
• Κάνει στερεότυπες ή σπαστικές κινήσεις.
• Είναι υπερκινητικό.
• Αποφεύγει την συναναστροφή με άλλα παιδιά, προτιμά να παίζει μόνος του και έχει ελαττωμένη αυτοπεποίθηση.

Στον τομέα της Παιδιατρικής αποκατάστασης οι Εργοθεραπευτές ασχολούνται, εξ ορισμού, με τη λειτουργικότητα και ανεξαρτησία του παιδιού στους και την ικανότητά του να αλληλεπιδρά σε διαφορετικά περιβάλλοντα όπως οικογένεια – σχολείο – κοινότητα.

Πως παρεμβαίνει ο εργοθεραπευτή και τι γίνεται στις εργοθεραπευτικές συνεδρίες;

Το πρώτο βήμα είναι η αξιολόγηση. Στην αξιολόγηση ο εργοθεραπευτής γνωρίζει το παιδί, και με κάποια αξιολογητικά τεστ που χρησιμοποιεί και παρακολουθώντας το παιδί σε κάποια παιχνίδια, κρίνει σε ποιους τομείς το παιδί χρειάζεται βελτίωση. Κατόπιν, ο εργοθεραπευτής ενημερώνει τους γονείς για τις παρατηρήσεις του, προτείνει σχέδιο θεραπείας, και μαζί καθορίζουν τους μακροπρόθεσμους στόχους και την συχνότητα των θεραπειών. Στην συνέχεια, ο εργοθεραπευτής επικοινωνεί με όλους όσους είναι στο κοντινό περιβάλλον του παιδιού, όπως δασκάλα, άλλους θεραπευτές και γιατρούς.  Ο εργοθεραπευτής μετά από μελέτη όσων ειπώθηκαν με τους εμπλεκόμενους στην ζωή του παιδιού και με σκοπό να επιτευχθούν οι μακροπρόθεσμοι στόχοι στο χρονικό διάστημα που καθορίστηκε, αποφασίζει ποιοι θα είναι οι βραχυπρόθεσμοι στόχοι. Αυτοί οι στόχοι έχουν ως απώτερο σκοπό την επίτευξη των μακροπρόθεσμων στόχων. Επίσης χρησιμοποιούνται και σαν μικρά αξιολογητικά, κατά διαστήματα, για να επιβεβαιώσουν την βελτίωση του παιδιού. Οι γονείς ενημερώνονται σε κάθε συνεδρία για τις επιδώσεις των παιδιών τους και δίνονται συμβουλές για εξάσκηση στο σπίτι.

Λογοθεραπεία

Προκειται για συνδυασμένη και λεπτομερή παρέμβαση που εστιάζει σε δυσκολίες του προφορικού λόγου και της επικοινωνίας.Περιλαμβάνει την εδραίωση της επικοινωνίας με ενσωμάτωση βλεμματικής επαφής και έκφραση των αιτημάτων του ατόμου,την γλωσσική πρόσληψη και εκφραση της.Επίσης περιλαμβάνει αποκατασταση προβλημάτων άρθρωσης,φώνησης,κατάποσης κ.α

Διαταραχές Άρθρωσης

Με τον όρο διαταραχές άρθρωσης αναφερόμαστε στις δυσκολίες που σχετίζονται με την παραγωγή των ήχων της ομιλίας (φωνήματα) που επιμένουν μετά το πέρας της φυσιολογικής ηλικίας κατάκτησης αυτών των φωνημάτων. Στην πιο απλή μορφή τους οι διαταραχές άρθρωσης εμφανίζονται ως μια αδυναμία παραγωγής των φωνημάτων χρησιμοποιώντας τα όργανα της άρθρωσης (χείλη, γλώσσα, δόντια, υπερώα κ.ά.).

Πού μπορεί να οφείλεται

Μειωμένος έλεγχος ή αδυναμία των μυών και νεύρων που σχετίζονται με την άρθρωση π.χ. αδυναμία ελέγχου της γλώσσας, αδύναμα χείλη, μειωμένη διάρκεια ή ένταση εκπνοής, παράλυση του προσωπικού νεύρου κ.ά. Προβλήματα στην δομή των οργάνων της άρθρωσης όπως υπερπλασίες, υποπλασίες ή ελλείψεις π.χ. υπερτροφική γλώσσα, κοντό χαλινό γλώσσας, ελλείψεις ή κακή σύγκλιση δοντιών, υπερωοσχιστίες, χειλεοσχιστίες κ.ά.

Ο ρόλος του λογοθεραπευτή και η διαδικασία αποκατάστασης

Ο λογοθεραπευτής είναι υπεύθυνος για τη διάγνωση και τη δημιουργία προγράμματος αποκατάστασης των διαταραχών στην άρθρωση σε παιδιά και σε ενήλικες. Αρχικά ο λογοθεραπευτής κάνει χρήση ειδικών δοκιμασιών αξιολόγησης της άρθρωσης με σκοπό να εντοπίσει τις δυσκολίες. Επιπλέον εξετάζεται η λειτουργία και η αρτιότητα των οργάνων της άρθρωσης (γλώσσα, χείλη, δόντια, υπερώα κ.ά.) με ένα στοματοπροσωπικό έλεγχο. Ένας γενικός έλεγχος της επικοινωνίας και της γλωσσικής ανάπτυξης του παιδιού κρίνεται απαραίτητος ώστε να δημιουργηθεί ένα πρόγραμμα αποκατάστασης προσαρμοσμένο στις ανάγκες κάθε παιδιού.

Αφού τεθούν οι στόχοι και ενημερωθούν οι γονείς ξεκινάει η αποκατάσταση. Ο λογοθεραπευτής με έξυπνους και ενδιαφέροντες τρόπους βοηθάει το παιδί να κάνει τις σωστές κινήσεις για την παραγωγή του επιθυμητού φωνήματος. Σταδιακά το παιδί μαθαίνει να παράγει το σωστό ήχο σε λέξεις, φράσεις, προτάσεις και τέλος μαθαίνει να γενικεύει τη χρήση του σωστού ήχου στην καθημερινότητα. Η διάρκεια της αποκατάστασης εξαρτάται από πολλούς παράγοντες π.χ. η συνεργασία παιδιού-γονέων-λογοθεραπευτή, οι αντικειμενικές δυσκολίες του προβλήματος, τα κίνητρα της οικογένειας ή του παιδιού, η ηλικία και άλλα ατομικά χαρακτηριστικά του παιδιού κ.ά.

Φωνολογικές Διαταραχές

Είναι μια κατηγορία διαταραχών κατά την οποία εμφανίζεται ένα φωνολογικό σύστημα που μοιάζει με εκείνο των παιδιών μικρότερης χρονολογικής ηλικίας. Δηλαδή μια ολόκληρη ομάδα ήχων δεν έχει κατακτηθεί σωστά και συνεπώς πολλαπλοί ήχοι προφέρονται λανθασμένα, ενώ δεν θα έπρεπε σύμφωνα με την χρονολογική ηλικία του παιδιού.

Στην φωνολογική διαταραχή δεν υπάρχει κάποιο ανατομικό ή νευρολογικό πρόβλημα. Οι κινήσεις των αρθρωτών, οι στοματοπροσωπικές δεξιότητες εκτελούνται φυσιολογικά.

Ο ρόλος του λογοθεραπευτή

Εάν ένα παιδί εμμένει στο να χρησιμοποιεί μια διαδικασία απλοποίησης που θα έπρεπε να έχει σταματήσει αρκετούς μήνες πριν, υπάρχει πρόβλημα. Ο λογοθεραπευτής αποκλείει άλλες πιθανές διαταραχές που μπορεί να έχουν τα ίδια ή παρόμοια συμπτώματα με τις φωνολογικές διαταραχές. Στη συνέχεια, αξιολογεί τη Φωνολογική Εξέλιξη του παιδιού και καταγράφει τις απλοποιήσεις που κάνει στην ομιλία του. Από το είδος αυτών των απλοποιήσεων προσδιορίζει την ηλικία της φωνολογικής ανάπτυξης του παιδιού και παρεμβαίνει όταν αυτή δε συμβαδίζει με τη χρονολογική του ηλικία ή όταν οι απλοποιήσεις που κάνει είναι άτυπες και δεν παρατηρούνται στη φωνολογική εξέλιξη άλλων παιδιών.

Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος

Γενικά ο όρος Αυτισμός προέρχεται από τη λέξη “εαυτός” και υποδηλώνει την εσωστρέφεια και την απομόνωση ενός ατόμου στον εαυτό του.

Έχουν πραγματοποιηθεί διάφορες έρευνες οι οποίες έχουν βοηθήσει στην διαμόρφωση των διαγνωστικών κριτηρίων για τις συμπεριφορές του φάσματος του Αυτισμού. Όλες αυτές οι συμπεριφορές, που παρουσιάζουν τεράστια ποικιλία εικόνας από παιδί σε παιδί, αποκλείουν το παιδί από την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον του και το δυσκολεύουν ιδιαίτερα στην επεξεργασία των ερεθισμάτων, εσωτερικών και εξωτερικών. Σήμερα έχει επικρατήσει ο όρος Διαταραχές του Αυτιστικού Φάσματος (Δ.Α.Φ.), ο οποίος περιλαμβάνει τον Αυτισμό, το σύνδρομο Asperger, και τον μη προσδιοριζόμενο αλλιώς Αυτισμό. Τα δύο κεντρικά χαρακτηριστικά σε όλο το Αυτιστικό Φάσμα είναι τα ελλείμματα στην κοινωνική επικοινωνία και οι έντονα ψυχαναγκαστικές, επαναληπτικές συμπεριφορές με ακαμψία στην σκέψη.

Χαρακτηριστικά

Οι Δ.Α.Φ. χαρακτηρίζονται από σοβαρά και εκτεταμένα αναπτυξιακά προβλήματα που αφορούν σε διάφορους τομείς της ανάπτυξης. Έτσι, το άτομο με κάποια από αυτές τις διαταραχές μπορεί να παρουσιάζει έντονα μειωμένη ικανότητα για κοινωνική αλληλεπίδραση, για συναισθηματική αμοιβαιότητα και επικοινωνία, στερεότυπη συμπεριφορά και περιορισμένα, έμμονα ενδιαφέροντα.

Τα συμπτώματα꞉

• Διαταραχή της κοινωνικής αλληλεπίδρασης
• Διαταραχή της επικοινωνίας- λεκτικής και μη λεκτικής
• Δυσκολία στην κυριολεκτική κατανόηση και χρήση της γλώσσας
• Δυσκολία στη γενίκευση εννοιών και όχι μόνο
• Συχνά συγχέουν λέξεις με παρόμοιο ήχο ή νόημα
• Χρήση ομιλίας που μοιάζει με ρομπότ
• Μπορεί να υπάρχουν ανωμαλίες στη προσωδία, στο ρυθμό, στο ύψος, στην ένταση, τη συχνότητα της φωνής
• Δυσκολίες στη σημασιολογία
• Διαταραχή στη κατανόηση απλών και σύνθετων εντολών
• Οι γραμματικές δομές είναι συχνά ανώριμες και περιλαμβάνουν στερεοτυπική και επαναλαμβανόμενη χρήση της γλώσσας (ηχολαλία άμεση ή καθυστερημένη)
• Δυσκολίες αντίληψης και επεξεργασίας μεταφορικών μηνυμάτων
• Παρατηρούνται νεολογισμοί, κατασκευή νέων λέξεων με άγνωστη όμως σημασία για τον συνομιλητή
• Δυσκολία στη χρήση αντωνυμιών, προθέσεων, προσώπων
• Μειωμένες νοητικές ικανότητες.

Ο ρόλος του λογοθεραπευτή

Ένα παιδί με ΔΑΦ δεν πρέπει να μάθει απλώς να μιλάει αλλά και να χρησιμοποιεί τη γλώσσα κοινωνικά για να επικοινωνήσει. Καμία μέθοδος θεραπείας δεν έχει βρεθεί που να βελτιώνει επιτυχώς την επικοινωνία σε όλα τα άτομα με αυτισμό.
Η καλύτερη θεραπεία αρχίζει νωρίς, κατά τη διάρκεια των προσχολικών ετών, προσαρμόζεται χωριστά, στοχεύει και στη συμπεριφορά και στην επικοινωνία, και στην οποία συμμετέχουν και οι γονείς ή άτομα που φροντίζουν-προσέχουν το παιδί με αυτισμό. Ο στόχος του λογοθεραπευτή είναι η βελτίωση της επικοινωνίας. Για μερικούς η λεκτική επικοινωνία είναι ένας ρεαλιστικός στόχος. Για πολλούς όμως ο στόχος είναι επικοινωνία μέσω της επαυξητικής-εναλλακτικής επικοινωνίας (χειρονομίες, συστήματα επικοινωνίας με εικόνες, πίνακες επικοινωνίας).

Διαταραχές Φώνησης

Διαταραχή φωνής είναι η οποιαδήποτε αλλοίωση στα τρία χαρακτηριστικά της φωνής: ύψος, ένταση και ποιότητα φωνής. Μια διαταραχή φωνής μπορεί να συνοδεύεται από πόνο, δυσκολία ή κούραση κατά την ομιλία.

Πού μπορεί να οφείλεται

• Κατάχρηση φωνής π.χ. Υπερβολική ένταση ή παρατεταμένη χρήση φωνής
• Συνεχές “καθάρισμα” λαιμού
• Λοιμώξεις
• Παλινδρόμηση των υγρών του στομάχου
• Όγκοι (ιογενής, καρκινικοί)
• Ασθένειες που προκαλούν παράλυση των φωνητικών χορδών
• Κάπνισμα

Τα συμπτώματα꞉

• Εύκολη φωνητική κόπωση
• Βραχνάδα
• Τραχύτητα φωνής
• Μείωση της έντασης
• Μειωμένη ικανότητα διακύμανσης του ύψους της φωνής
• Πνευστότητα φωνής
• Αίσθηση πόνου ή καυσαλγία στην περιοχή του λάρυγγα

Όσον αφορά στους ενήλικες, ομάδες υψηλού κινδύνου αποτελούν άτομα που εργάζονται σε θορυβώδη ή τοξικά για τη φωνή περιβάλλοντα ή άτομα που κάνουν κατάχρηση φωνής π.χ. εκπαιδευτικοί, κομμωτές, οικοδόμοι, ιερείς, ηθοποιοί, τραγουδιστές κ.ά.

Ο ρόλος του λογοθεραπευτή

Η αποκατάσταση του προβλήματος στη φωνή συχνά απαιτεί την παρέμβαση εξειδικευμένου λογοθεραπευτή με σκοπό τη βελτίωση στη δύναμη, στην ελαστικότητα, στην αντοχή των μυών του λάρυγγα και στη βελτίωση του συντονισμού των μυών ώστε να βρεθεί η ισορροπία που χρειάζεται για την υγιή παραγωγή της φωνής.

Διαταραχές Σίτισης – Κατάποσης (Δυσφαγία)

Οι διαταραχές κατάποσης (ή δυσφαγία) είναι σύμπτωμα και όχι μία ασθένεια. Είναι η περιγραφή συμπτωμάτων που σχετίζονται με προβλήματα στη λήψη, διαχείριση και προώθηση της τροφής και των εκκρίσεων από τα χείλη έως το στομάχι. Οι διαταραχές της κατάποσης αφορούν δυσλειτουργίες κατά τη σίτιση και μπορούν να παρατηρηθούν σε οποιοδήποτε στάδιο της κατάποσης (προπαρασκευαστικό στάδιο, στοματικό στάδιο, φαρυγγικό στάδιο και οισοφαγικό στάδιο).

Πού μπορεί να οφείλεται

• Νευρογενείς διαταραχές (90%) π.χ. αγγειακό επεισόδιο, κρανιοεγκεφαλική κάκωση, εκφυλιστική
• νευρολογική νόσος κ.ά.
• Νεοπλασματικές (5%) π.χ. πριν ή μετά από νεόπλασμα στοματοφάρυγγα, λάρυγγα ή οισοφάγου.
• Ψυχογενείς ή Συμπεριφοράς (κυρίως σε παιδιά).

Τα συμπτώματα꞉

• Κόπωση κατά τη διάρκεια μάσησης στερεάς τροφής
• Αυξημένος χρόνος για την ολοκλήρωση του γεύματος
• Παλινδρόμηση της τροφής στο στόμα ή από τη μύτη
• Σημαντική απώλεια σωματικού βάρους
• Απώλεια της ευχαρίστησης του γεύματος
• Σιελόρροια
• Φόβος λήψης τροφής
• Ξηροστομία
• Δυσκολία λήψης της τροφής από το κουτάλι
• Ελαττωμένη ικανότητα δαγκώματος
• Ανεπαρκής ή απούσα ικανότητα μάσησης
• Έλλειψη έναρξης κατάποσης
• Βήχας κατά τη διάρκεια ή μετά την κατάποση
• Καθαρισμός του λαιμού κατά την διάρκεια ή μετά την κατάποση
• Πνίξιμο κατά την διάρκεια ή μετά την κατάποση
• Στραβοκατάπημα πριν ή κατά τη διάρκεια ή το τέλος της κατάποσης
• Αίσθημα καθήλωσης της τροφής στον λαιμό
• Πόνος κατά την κατάποση
• Αυξημένες εκκρίσεις κατά την διάρκεια ή μετά το γεύμα
• Καούρα
• Δυσπεψία
• Ναυτία / εμετός
• Υπερβολικό ρέψιμο
• Ξινή γεύση στο στόμα
• Χρόνια κακή αναπνοή
• Δύσπνοια
• Συχνοί πονόλαιμοι
• Στομαχόπονοι
• Μεταβολές της φωνής (υγρή φωνή)

Ο ρόλος του λογοθεραπευτή και η διαδικασία αποκατάστασης

Η αποκατάσταση της δυσφαγίας και ο χρόνος που απαιτείται ποικίλλει ανάλογα με τα αίτια, τη βαρύτητα και την έκταση των διαταραχών κατάποσης. Στοχεύει στην αποκατάσταση της φυσιολογίας της κατάποσης και της λειτουργικότητας των δομών που λαμβάνουν μέρος στην κατάποση.

Ο λογοθεραπευτής σε συνεργασία με τους άλλους ειδικούς της διεπιστημονικής ομάδας θα παρέμβει ανάλογα με τη συμπτωματολογία είτε με:

• Ειδική θεραπεία κατάποσης (όπως ασκήσεις βελτίωσης των κινήσεων των μυών).
• Τροποποίηση στάσης σώματος του ασθενούς κατά τη σίτιση.
• Τροποποίηση της κατάποσης.
• Τροποποίηση της τροφής.

Το κυριότερο όφελος που προκύπτει από την επιλογή της στοματικής σίτισης και την αποκατάσταση της, που στοχεύει ακριβώς στην επαναδραστηριοποίηση και τη θεμελίωση της φυσιολογικής λειτουργίας της κατάποσης, είναι ότι η στοματική σίτιση αποτελεί τον ασφαλέστερο και καλύτερο ποιοτικά τρόπο σίτισης σε σχέση με τις μεθόδους μη στοματικής σίτισης καθώς η τροφή απορροφάται και η πέψη γίνεται σταδιακά.

Ψυχοθεραπεία

Στην προσχολική ηλικία μπορούμε να συναντήσουμε δυσκολίες που αφορούν τον ύπνο και την διατροφή, την ενούρηση, διαταραχές λόγου, προβλήματα συμπεριφοράς, εκρήξεις θυμού ή κατάθλιψη, προβλήματα επικοινωνίας, κοινωνικές δυσκολίες, ψυχοσωματικά συμπτώματα κλπ.

Στη σχολική ηλικία συναντούμε προβλήματα μάθησης-συγκέντρωσης-προσοχής, σχολική αποτυχία, άγχος, ανασφάλειες, χαμηλή αυτοπεποίθηση, προβλήματα συμπεριφοράς (όπως επιθετικότητα, κοινωνικές δυσκολίες), προβλήματα επικοινωνίας, ψυχοσωματικά συμπτώματα όπως τριχοτυλομανία, τικς κλπ.).

Στην εφηβεία συναντούμε μαθησιακές δυσκολίες, κοινωνικές δυσκολίες, προβλήματα συμπεριφοράς, χρήση ουσιών, προβλήματα ταυτότητας φύλου, ψυχοσωματικά συμπτώματα, ψυχαναγκαστικά συμπτώματα, κατάθλιψη, κρίσεις άγχους κλπ.
Η ψυχοθεραπεία είναι θεραπεία που κυρίως χρησιμοποιεί την επικοινωνία ως θεραπευτικό μέσο. Τα παιδιά ενθαρρύνονται να εκφράσουν τα προβλήματά τους μέσα από το λόγο ή το παιχνίδι, ή άλλες εκφραστικές δραστηριότητες όπως ζωγραφική και πλαστελίνη. Δε χρησιμοποιείται φαρμακευτική αγωγή, παρά μόνο σε ειδικές περιπτώσεις, και με τη συνεργασία του παιδοψυχίατρου. Είναι μια διαδικασία που απαιτεί χρόνο και υπομονή από όλους τους εμπλεκομένους (παιδί – γονείς – θεραπευτή). Θεωρείται απαραίτητο να έχουν και οι γονείς συγχρόνως συμβουλευτική υποστηρικτική συνεργασία, για να μπορούν και εκείνοι από την πλευρά τους να βοηθήσουν το παιδί τους και να στηρίξουν τη θεραπεία. Η σχέση εμπιστοσύνης που αναπτύσσεται μεταξύ του ψυχοθεραπευτή και του παιδιού είναι το βασικό συστατικό για να υπάρξει πρόοδος. Το παιδί χρειάζεται να αισθάνεται πως μπορεί να εκφράσει τα πιο βαθειά του συναισθήματα χωρίς φόβο να απορριφθεί, με τη σιγουριά για το απόρρητο των συνεδριών, με την εμπιστοσύνη ότι ο θεραπευτής ακούει με προσοχή, χωρίς να αγχώνεται ή να πληγώνεται από αυτά που εκφράζονται.  Μετά από τη διαγνωστική διαδικασία στην μονάδα πραγματοποιειται η πρώτη συνάντηση με τον θεραπευτή  σε μια συνάντηση γνωριμίας για το παιδί και τους γονείς. Σ’ αυτή τη συνάντηση θα συζητηθούν πρακτικά θέματα, αλλά και θέματα που έχουν σχέση με τα συναισθήματα του παιδιού και των γονιών για τη θεραπεία, και τη μελλοντική συνεργασία με τη θεραπεύτρια. Σ’ αυτή τη συνάντηση υπάρχει χώρος για ερωτήσεις και σκέψεις γύρω από την ψυχοθεραπεία του παιδιού. Είναι σημαντικό να υπάρχει σταθερότητα στη θεραπευτική ώρα και στη συχνότητα της θεραπείας. Η θεραπευτική επαφή και η σταθερότητα του χώρου και του χρόνου θεωρούνται απαραίτητες για μια θετική πορεία της θεραπείας. Η συχνότητα των επισκέψεων ποικίλει ανάλογα με την ηλικία του παιδιού και με τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων. Όσο πιο μικρά τα παιδιά και όσο πιο σοβαρά τα συμπτώματα, τόσο πιο συχνά μπορεί να υπάρχει επαφή με το θεραπευτή.

Συμβουλευτική γονέων

Η οικογενεια είναι ένα δυναμικό σύστημα με μεγάλη διάρκεια ζωής. Τα μέλη της επικοινωνούν, τους ενώνουν δεσμοί αγάπης και έχουν συγκεκριμένους ρόλους. Στις σύγχρονες κοινωνίες, η οικογένεια έχει τροποποιηθεί πολύ, οι ρόλοι είναι συγκεχυμένοι και οι απαιτήσεις πολλές. Συχνά οι γονείς βρίσκονται απέναντι σε αγχογόνες δυσκολίες που καλούνται να αντιμετωπίσουν σε σχέση με τα παιδιά τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι γονείς μπορεί να αναζητήσουν υποστήριξη σε κάποιον ειδικό.

Η συμβουλευτική γονέων έχει στόχο να ενδυναμώσει το ρόλο κάθε γονέα ώστε ο ίδιος να είναι σε θέση να βοηθήσει το παιδί να ωριμάσει συναισθηματικά και να αυτονομηθεί.

Η συμβουλευτική γονέων απευθύνεται σε γονείς όλων των ηλικιών και τα πιο συχνά θέματα που αναφέρονται είναι:

1. Τα προβλήματα συμπεριφοράς των παιδιών στο σπίτι ή το σχολείο
2. Οι δυσκολίες σχολικής προσαρμογής
3. Οι μαθησιακές δυσκολίες
4. Η διαταραχή ελλειματικής προσοχής και υπερκινητικότητας
5. Τα συναισθηματικά προβλήματα των παιδιών, οργανικά προβλήματα κ.α
6. Το διαζύγιο, το πένθος και η απώλεια

Οι συνεδρίες μπορούν να πραγματοποιούνται με τους γονείς ή τον γονέα/κηδεμόνα ή να πραγματοποιούνται παράλληλα με την ατομική θεραπεία του παιδιού. Η συχνότητα των συνεδριών καθορίζεται κατόπιν συνεννόησης αλλά και ύστερα από αναγνώριση των ειδικών αναγκών κάθε οικογένειας

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΟΝΕΩΝ

H σχέση γονέα-παιδιού είναι καθοριστικής σημασίας για όλες τις κοινωνικές και επικοινωνιακές πλευρές της ανάπτυξης. Κατα συνέπεια, η σχέση αυτή είναι καθοριστική για την εξέλιξη ενος παιδιού με αναπτυξιακές και εξελικτικές διαταραχές. Το 2001, το Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας των ΗΠΑ πρότεινε την εκπαίδευση των γονέων για την εκμάθηση βασικών δεξιοτήτων για τα παιδιά τους. Πολυαριθμες μελέτες έχουν διαπιστώσει οτι οι γονείς μπορούν εύκολα να μάθουν τις τεχνικές, ώστε να τις εφαρμόσουν στα παιδιά τους (Aldred,Green & Adams, 2004 Ingersoll & Gergans, 2007. Kaiser, Hancock & Nietfeld, 2000. Koegel, Bimbela & Schreibman, 1996. Mahoney & Perales, 2003. Solomon et al, 2007. Solomon, 2008 ).

Επιπλέον , η έρευνα έχει δείξει οτι οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν αποτελεσματικά τα παιδιά τους στην εναρξη φωνημάτων και στην αυθόρμητη ομιλία (Gilbert & LeBlanc, 2007. Laski, Charlop & Schreibman,1988).

Επίσης, αρκετές έρευνες έχουν δείξει οτι η συμβολή των γονέων στην εκπαίδευση ενισχύει τις κοινωνικές δεξιότητες, το παιχνίδι, την απο κοινού προσοχή και την προσαρμοστικότητα τους στο περιβάλλον. Το πρόβλημα σήμερα είναι οτι οι γονείς σήμερα δεν έχουν τη δυνατότητα αυτής της κατάρτισης.

Βασικά πλεονεκτήματα της γονεικής εκπαίδευσης

1. Γενίκευση και συντήρηση των δεξιοτήτων του παιδιού,αφου τα παιδιά κατακτούν δεξιότητες στα πλαίσια της θεραπείας αλλά δυσκολεύονται να τα εφαρμόσουν στο σπίτι και σε άλλα πλαίσια. Οι γονείς μπορούν να συμβάλλουν σε αυτό και έτσι τους δίνεται η δυνατότητα να κατανοήσουν το παιδί και να αποκτήσουν την πλήρη εικόνα του παιδιού και της φύσης του προβλήματος τους.
2. Μείωση των επιπέδων του αγχους και ενίσχυση της αυτοπεποίθησης των γονέων. Αυτό συμβαίνει διότι έχουν τη δυνατότητα να συμβάλλουν στη βελτίωση των παιδιών και την εξέλιξη τους και σχηματίζουν σταδιακά και μακροπρόθεσμα την εικόνα του παιδιού.
3. Μείωση του κόστους εκπαίδευσης του παιδιού.

Προσαρμοσμένη Κινητικη Αγωγή

H Προσαρμοσμένη Κινητικη Αγωγή συμβάλει στην σωματική ανάπτυξη των μαθητών και παράλληλα βοηθάει  στην ψυχική και πνευματική τους καλλιέργεια καθώς και στην αρμονική ένταξή τους στην κοινωνία. Προτεραιότητα της είναι η ανάπτυξη των κινητικών δεξιοτήτων , η καλλιέργεια των φυσικών ικανοτήτων και η ενίσχυση της υγείας των μαθητων.

Συγκεκριμένα  η Προσαρμοσμένη Κινητική  Αγωγή  αποσκοπεί:

• Στην ανάπτυξη των αντιληπτικών ικανοτήτων: κιναισθητική αντίληψη, οπτική αντίληψη, ακουστική αντίληψη, αντίληψη μέσω της αφής , καλλιέργεια του ρυθμού και ικανότητα συντονισμού.
• Στην ανάπτυξη κινητικών δεξιοτήτων: απλές , σύνθετες και περίπλοκες προσαρμοστικές δεξιότητες.
• Στην ανάπτυξη των φυσικών σωματικών ικανοτήτων: ταχύτητα, ευλυγισία καιευκινησία.
• Στην βελτιωση της σωστής στάσης του σωματος.
• Στην ανάπτυξη της μη λεκτικής επικοινωνίας: εκφραστική και δημιουργική κίνηση.
• Στην ανάπτυξη και βελτίωση στοιχειωδών και θεμελιωδών κινητικών προτύπων: ικανότητα μετακίνηση στον χώρο και χειρισμός αντικειμένων που θα αποτελέσουν τα συστατικά στοιχεία σύνθετων κινητικών δεξιοτήτων (αθλητικών).
• Στην πρόληψη, βελτίωση και διόρθωση μορφολογικών και λειτουργικών παρεκκλίσεων (ορθοπεδικών κ.α.).
• Στην προαγωγή της υγείας και ευεξίας: καρδιοαναπνευστική λειτουργία.

 

ΚΟΛΥΜΒΗΣΗ

Το πρόγραμμα κολύμβησης πραγματοποιείται μία (1) φορά την εβδομάδα σε πρότυπο κολυμβητήριο όμορου Δήμου και αφορά τους ωφελούμενους του πρωινού ημερήσιου προγράμματος.Πέρα απο τις προσαρμοσμένη κολύμβηση εφαρμόζεται και το θεραπευτικό πρωτόκολλο Halliwick,καθώς υπάρχει η δυνατότητα ρηχής πισίνας.Η Θεραπευτική κολύμβηση αποτελεί ενα ολοκληρωμένο θεραπευτικό πρόγραμμα για παιδιά με αναπτυξιακές αποκλίσεις που επιδιώκει την κατάκτηση και την προσαρμογή του παιδιού στο υδάτινο περιβάλλον.Το παιδί μαθαίνει να τροποποιεί τη συμπεριφορά του μεσα στο νερό,να ελέγχει τις κινήσεις του με αποτέλεσμα να ολοκληρώνει ανεξάρτητη κίνηση.